Pełny ekran lub ESC
  • Pomoc
    • Koniecznie ustaw opcję "Pełny ekran" ( F11 lub przyciskiem  ) Dopasuj stronę do rozdzielczości ekranu ( stare przeglądarki ) CTRL + (+/- ) Rozmiar pierwotny 100% / CTRL i 0 minimum 1024x768px. Optymalnie 1650x1050 Optymalna wielkość czcionki 12px , 1em w ustawieniach przeglądarki. ZEZWALAJ na ZABLOKOWANĄ ZAWARTOŚĆ (SKRYPTY) Dopasuj wielkość czcionki   i   100 % Przyciski sterujące:   Tryb pełnoekranowy / Zamknij / Odśwież   i w dół | do góry lub mysz - góra /dól

       

 Wielkość czcionki   Mniejsza–    Większa+   100%100%
Stare wersje przeglądarek Stare wersje przeglądarek

 

 
Z HISTORII CHEMII   -   History of chemistry  
ALEKSANDER PILC (PILTZ) (1900 -1983) w setną rocznicę urodzin

 

Minęła setna rocznica urodzin profesora Aleksandra Pilca, pioniera badań w dziedzinie wybuchowości i bezpieczeństwa technicznego w polskim przemyśle chemicznym, a zarazem utalentowanego technologa - wynalazcy i praktyka. Zapisał się w pamięci starszego pokolenia polskich chemików jako twórca i racjonalizator wielu przemysłowych procesów technologicznych.
  
Praca jego wykonana niemal samodzielnie tak spodobała się prof. Swiętosławskiemu, że zaproponował mu jeszcze przed ukończeniem studiów, w maju 1925 r. asystenturę w Zakładzie Chemii Fizycznej. Po uzyskaniu dyplomu zostaje na stanowisku starszego asystenta w tym zakładzie do końca 1927 r. W okresie stażu asystenckiego odbywa jednoroczną służbę w Szkole Podchorążych saperów w Modlinie uzyskując stopień podchorążego, a w kilka lat później stopień podporucznika rezerwy. Praca dyplomowa inż. Piltza dotycząca syntezy pochodnych naftochinonochloroimin i naftochinonochloro-dwuimin po przeprowadzeniu dalszych badań przez F. Kraczkiewicza staje się przedmiotem wspólnej z Swiętosławskim publikacji zamieszczonej w " Rocznikach Chemii" a także w Biuletynie Międzynarodowym P.A.U.
Na początku 1928 r. inż Piltz podejmuje pracę w fabryce „Azot" w Jaworznie, uruchomionej z inicjatywy prof. Ignacego Mościckiego tuz po I wojnie światowej. W ciągu dwu i pół letniej pracy „Azocie" początkowo jako organizator laboratorium badawczego a następnie kierownik Działu Pieców Elektrycznych, Piltz daje się poznać jako utalentowany pełen inicjatyw inżynier. Wprowadza kilka usprawnień wyjaśniając przyczyny strat produkcyjnych, proponuje nowe rozwiązania konstrukcyjne aparatury do otrzymywania cyjanku sodowego, a także ulepszenia w dziale pieców elek trycznych do syntezy cyjanowodoru. W 1929 r. w Jaworznie wstępuje w związek małżeński z Łucją z Kulińskich; z tego związku przychodzą na świat dwie córki Zofia (1930) i Ewa (1936).
Na początku maja 1930 r. inż. Piltz podejmuje pracę w będącej w fazie budowy i rozruchu „Wytwórni Węgla Aktywnego" w Skarżysku-Kamiennej. Początkowo pracuje przy montażu a następnie obejmuje kierownictwo laboratorium badawczego i ruchowego. W ciągu dziewięciu lat pracy w tych zakładach, związanych z obronnością kraju, dokonuje szereg usprawnień technicznych i doprowadza do uruchomienia kilku nowych technologii: produkcji fosgenu, wysokoprocentowego tlenku węgla, chlorku etylu (metodą ciągłą), bezwodnika octowego, etyloaniliny (metodą ciągłą ciśnieniową), dietylodifenylomocznika, węgli aktywnych i odbarwiających z odpadów produkcyjnych. Zgłasza tez trzy zastrzeżenia patentowe w trybie tajnym. Za swą pracę zostaje dwukrotnie odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi (1932 i 1935). Na cztery miesiące przed wybuchem II wojny światowej inz. Piltz obejmuje stanowisko kierownika laboratorium badawczego w Zakładach Chemicznych „Grodzisk" w Grodzisku Mazowieckim.
Po wkroczeniu wojsk niemieckich do Polski inż. Piltz traci pracę w Grodzisku, na początku listopada zostaje aresztowany i jako zakładnik przebywa w więzieniu do końca 1939 r. Zwolniony dzięki staraniom rodziny, od lutego 1940 r. zaczyna pracę w małej prywatnej firmie WU-BE (od nazwiska właścicielki Wandy Wigury-
Prof. Aleksander Pilc w latach sześćdziesiątych

 

Aleksander Piltz urodził się w Częstochowie 20 stycznia 1900 roku jako syn Romana Piltza i Apolonii z d. Wagner, w rodzinie mieszczańskie] pochodzącej z ziemi sudeckiej. Młody Aleksander po ukończeniu w 1919 r. gimnazjum realnego im. H. Sienkiewicza w Częstochowie, w okresie wojny polsko-bolszewickiej służył jako saper w baonie mostowym w twierdzy w Modlinie. Po zwolnieniu ze służby wojskowej wstępuje na Wydział Chemii Politechniki Warszawskiej. Pracę dyplomową wykonuje z dziedziny chemii fizycznej pod kierunkiem prof. W. Świętosławskiego i w listopadzie 1925 roku, po złożeniu egzaminów z wynikiem bardzo dobrym uzyskuje od Rady Wydziału Chemii dyplom inżyniera chemika.
strona 1

 

  
-Butkowskiej) mieszczącej się w Warszawie przy ul. Okopowej. W rym czasie przy wystawianiu nowych dowodów osobistych zmienia pisownię swego nazwiska na fonetyczną polską. W wytwórni WU-BE inż. Pilc pracuje aż do sierpnia 1944 r., opracowuje i wdraża metody otrzymywania krochmalu z odpadkowych ziemniaków, a także otrzymywania sody oczyszczonej metodą półsuchą. Po Powstaniu Warszawskim zostaje wywieziony do obozu pracy w Rostocku, skąd powraca do Warszawy w początku czerwca 1945 r. i podejmuje pracę w Centralnym Zarządzie Przemysłu Chemicznego na stanowisku kierownika Działu Planowania i Organizacji. Jego pasją była jednak praca badawcza. W związku z przeniesieniem siedziby CZPChem do Gliwic, prof. Marian Świderek, dyrektor Instytutu Przemysłu Chemicznego w Warszawie angażuje w lipcu 1946 r. inż. Pilca, doświadczonego technologa, początkowo jako kierownika pracowni, a po utworzeniu Głównego Instytutu Chemii Przemysłowej, na stanowisko kierownika Działu Produkcji Doświadczalnej w tym Instytucie. W wyniku kolejnej reorganizacji ośrodka badawczego na Żoliborzu od 1952 r. inż. Pilc zostaje kierownikiem Zakładu Technologicznego w Instytucie Chemii Ogólnej. Z żoliborskim instytutem (dziś Instytutem Chemii Przemysłowej im. Prof. I. Mościckiego) wiąże się na lat trzydzieści - na lata te przypada rozkwit jego twórczej działalności badawczej i wdrożeniowej. Już w 1954 r. dzięki swym osiągnięciom badawczym inż. Pilc na podstawie decyzji Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej dla pracowników nauki uzyskuje nominację na stanowisko profesora.
W latach 1946-1965 prof. Aleksander Pilc jest inicjatorem i kierownikiem prac badawczych, projektowych i ruchowych w ponad 20 wprowadzonych do praktyki procesów technologicznych, takich jak syntezy chlorku etylu, chlorku etylenu, etylenu z etanolu, nowej syntezy bezwodnika octowego, etyloaniliny, eteru difenylowego, melaminy (w skali 4500 ton/rok w Z.A. Kędzierzyn), acetonu, etanoloamin, chlorku metylu i chlorku metylenu, glikolu etylenowego, eteru difenylowego i kilku innych. W większości były to procesy o niewielkiej skali produkcyjnej, odpowiadające ówczesnym potrzebom gospodarki krajowej, jednak wiele z nich miało elementy nowości i na 14 z nich prof. Pilc wraz ze współpracownikami uzyskał patenty krajowe (nr 34566 (1946), 34498 (1948), 34749 (1948), 34499 (1949), 34546 (1950), 34955 (1951), 38208 (1954), 38225 (1954), 38579 (1955), 43447 (1959), 343648 (1959), 45374 (1959), 49554 (1963), 49813 (1963)).
Stała współpraca z zakładami chemicznymi w kraju: Z.A. w Tarnowie (Mościcach), Z.A. Kędzierzyn, Z. Ch. Bydgoszcz, ZPO Rokita w Brzegu Dolnym, Z. Ch. Dwory w Oświęcimiu, Z. Ch. Boruta w Zgierzu i szeregiem mniejszych fabryk chemicznych kieruje w coraz większym stopniu uwagę i zainteresowania prof. Pilca na problematykę bezpieczeństwa technicznego procesów technologicznych i zapobiegania często zdarzającym się w przemyśle chemicznym wybuchów. Jako znakomity praktyk przemysłowy jest jednocześnie stale powoływany przez resort chemii i kierownictwa zakładów na eksperta dla wyjaśnienia przyczyn zaistniałych wypadków. Jego zainteresowania i wiedza fizykochemiczna, dociekliwość i inwencja są w tym bardzo pomocne, stopniowo staje się najwybitniejszym w kraju specjalistą i pionierem badań w dziedzinie wybuchowości. O ile jego prace technologiczne i wdrożeniowe kończyły się zazwyczaj poufnymi sprawozdaniami, czasem patentami, to w dziedzinie bezpieczeństwa technicznego i wybuchowości ma większą swobodę i duże możliwość publikowania swych prac.
W latach 1946-1979 A. Pilc ogłasza głównie na łamach Przemysłu Chemicznego, w większości samodzielnie, aż 42 publikacje z prac oryginalnych a także artykuły przeglądowe. Dwa pierwsze artykuły związane z jego pracą w CZPChem dotyczą problematyki płac i wynagradzania robotników2). Siedem przyczynków ogłoszonych ze współautorami w latach 1950-1967 dotyczy procesów technologicznych: otrzymywania eteru difenylowego, otrzymywania melaminy, otrzymywania N-metyloaniliny, opracowania katalizatora do syntezy acetonu, odwadniania kwasu maleinowego do bezwodnika, katalitycznego otrzymywania N-etyloaniliny w fazie gazowej i otrzymywania etylenodiaminy oraz jej pochodnych3). W roku 1963, w numerze jubileuszowym Przemyślu Chemicznego wydanym z okazji 35. rocznicy otwarcia na Żoliborzu siedziby Chemicznego Instytutu Badawczego, zamieszcza prof. Pilc wspólny ze Z. Leszczyńskim artykuł przeglądowy o pracach Zakładu Technologicznego Instytutu Chemii Ogólnej4). Od tego momentu prof. Pilc przekazuje stopniowo tematykę technologiczną w ręce swych współpracowników.
Po roku 1965 prof. Pilc obejmuje w pionie badawczym Instytutu Chemii Ogólnej kierownictwo Zakładu Reakcji Homogenicznych i z niewielkim zespołem poświęca się wyłącznie badaniom związanym z wybuchowością i bezpieczeństwem technicznym. Już po przekroczeniu w 1970 r. wieku emerytalnego i reorganizacji związanej z utworzeniem Instytutu Chemii Przemysłowej pracuje nadal jeszcze przez pięć lat w pracowni, której kierownictwo przejęła jego najbliższa współpracownica Irena Zaborowska. Służy swą radą i bogatym doświadczeniem zarówno dawnym współpracownikom jak i zgłaszającym się doń przedstawicielom przemysłu.
Ponad trzydzieści artykułów i przyczynków naukowych opublikowanych przez prof. Pilca w latach 1950-1979 dotyczy problematyki wybuchowości, wiele z nich zachowało swą wartość do dnia dzisiejszego. Obecne światowe trendy troski o bezpieczeństwo pracowników zatrudnionych w przemyśle chemicznym i ochrony środowiska naturalnego wokół zakładów przemysłowych, szczególnie chemicznych, świadczą dobitnie o trafności jego decyzji podjęcia w kraju tej tematyki już w latach pięćdziesiątych. Pierwsze trzy artykuły Pilca związane z tą dziedziną dotyczą tlenku etylenu i oznaczania w powietrzu pyłów i ołowiu5). Zagadnienia bezpieczeństwa pracy w przemyśle chemicznym przedstawił w obszernym rozdziale Chemia i Technika6). Z tego zakresu prowadził też wykłady na kursach na poziomie średnim i wyższym, w tym również na Politechnice Warszawskiej. Od 1955 do 1966 r. publikuje na łamach czasopisma Przemysł Chemiczny cykl jedenastu artykułów pod wspólnym tytułem „Niebezpieczeństwo wybuchów palnych par i gazów w powietrzu" 7). W cyklu tym kolejno omawia: (I) - zapobieganie wybuchom przez rozcieńczenie mieszaniny palnych par i gazów dodatkiem gazu obojętnego podając praktyczne wzory dla praktyki, (II) - definicje i terminologię z dziedziny wybuchowości, (III) - przybliżoną relację między temperaturą zapłonienia mieszaniny gazów a teoretycznie osiągalną temperaturą spalania tych gazów, (IV) - wpływ różnych czynników na wyznaczane eksperymentalnie wartości liczbowe dolnych granic wybuchowości dla różnych substancji i przybliżone metody obliczeniowe, (V)- dokładniejsze metody rachunkowe wyznaczania dolnych granic wybuchowości w oparciu o dane termodynamiczne w zestawieniu z eksperymentalnie wyznaczonymi. W kolejnych trzech artykułach zajmuje się: (VI) i (VIII) kinetyką spalania zachodzącego samoczynnie pod ciśnieniem atmosferycznym, (VII) wprowadza pojęcie zredukowanej szybkości spalania. Następne dwa przyczynki naukowe z tego cyklu ogłoszone wspólnie z J. Strzeleckim (IX) i S. Kurowskim (X) o charakterze eksperymentalnym dotyczą opracowania oryginalnych metodyk i konstrukcji aparatury do pomiaru „rzeczywistej" temperatury spalania mieszaniny o stężeniu granicznym i do oznaczania temperatury zapłonienia stanowiącej według prof. Pilca miarę energii aktywacji reakcji zachodzących w procesie spalania. W ostatnim (XI) artykule z tego cyklu, ogłoszonym w dwóch częściach autor podaje metody obliczania parametrów wybuchowości w oparciu teoretyczne rozważania, w szczególności obliczanie dolnych granic wybuchowości mieszanin gazowych w oparciu o eksperymentalnie wyznaczane wartości maksymalnej bezpiecznej szczeliny (MEBS).
strona 2

 

  
Od lewej: profesor Aleksander Pilc, Irena Zaborowska, Halina Czyżewska 1972r. w I.Ch.P.
 
 
O ile pierwsze prace prof. Pilca z wybuchowości w większości miały charakter teoretyczny i były oparte na danych z literatury technicznej, to późniejsze, dzięki finansowaniu tej tematyki przez odpowiednie departamenty Ministerstwa Przemysłu Chemicznego opierając się juz na własnym materiale eksperymentalnym. Przy współudziale zdolnych inżynierów i techników powstają oryginalne konstrukcje aparatów wahadłowych termostatowanych do wyznaczania dolnej granicy wybuchowości, MBS, urządzenia dozujące i do sporządzania mieszanek palnych par i gazów. Podejmowane są trudne tematy wyznaczania dolnej i górnej granicy wybuchowości dla mieszanek węglowodorów zawierających chlor, czy wodoru z tlenkiem i podtlenkiem azotu8). Zostaje nawiązana też współpraca z placówkami badawczymi w NRD (Wyższą Szkołą Górniczą we Freibergu w Saksonii) i w CSSR, a w kraju z doświadczalną kopalnią „Barbara". W latach 1971-1974 Pilc i współpracownicy publikują trzy przyczynki z badań wyjaśniających przyczyny samozapłonów olejów w sprężarkach, gazów odlotowych z instalacji mocznika i disiarczku węgla9). Dorobek naukowy swego zespołu przedstawił zaś prof. Pilc będąc już na emeryturze w specjalnym wydawnictwie Ministerstwa Przemyśłu Chemicznego10).
W 1979 r. na prośbę ówczesnego redaktora Przemyslu Chemicznego, prof. Pilc pisze dwa artykuły: „o relacjach między dolną granicą wybuchowości, MEBS i wartością opałową palnych par i gazów" i „o współzależności różnych parametrów wybuchowości na przykładzie mieszanek dwusiarczku węgla z pentanem", które ukazują się drukiem11). Pisze jeszcze dwa następne artykuły, jeden z nich przesyła do redakcji na przełomie lat 1979/1980, jednak jego stan zdrowia i bieg wydarzeń w kraju spowodowały, że prace te nie ukazały się w druku. W dorobku naukowym profesora Pilca szczególną wartość zachowały prace pozwalające na oszacowanie parametrów wybuchowości dla mieszanin substancji, dla których brak jest danych doświadczalnych. Po wojnie profesor Pilc był dwukrotnie laureatem Nagród Państwowych za działalność naukową i techniczną: indywidualnej II stopnia i zespołowej III stopnia. Został uhonorowany Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi i wielu innymi odznaczeniami.
Profesor Aleksander Pilc ponad 50 lat służył swą wiedzą i doświadczeniem polskiemu przemysłowi chemicznemu, był rzecznikiem ruchu wynalazczego i racjonalizatorskiego wielce cenionym w stowarzyszeniach naukowo-technicznych. Był człowiekiem życzliwym o dużym uroku osobistym. Stroniąc od polityki był zawsze chętnym do współpracy i chętnie służył radą i pomocą młodszym kolegom. Był wieloletnim członkiem rad naukowych instytutu i rady technicznej odpowiedzialnej za bezpieczną organizację prac badawczych, szczególnie w skalach większych od laboratoryjnej, Zmarł po dłuższej chorobie dnia 16 lipca 1983 roku i został pochowany na Cmentarzu Wawrzyszewskim. Wspomnienie o Nim ukazało się w 1983 roku w czasopiśmie na lamach, którego tak często gościł jako Autor.

 

Szczególne podziękowania składam córce Profesora pani Zofii Grzelczyk za pomoc w zebraniu materiałów do artykułu i udostępnienie fotografii.
prof. dr inż. K. Zięborak
Wszystkie fotografie ze zbioru córki mgr Zofii Grzelczyk.

 

LITERATURA
1. W. Świętostawski. A. Piltz. F. Kraczkiewicz. Roczn, Chem. 1931, 11 , 40-48; Bull. Intern. Acad. Polon. 1931, No 2A ; 148-151.
2. A. Pilc. Przem. Chem. 1945-46. 25: ibid 1947, 175.
3. A. Pilc, L. Rybacki. H. Osmólski. Przem. Chem. 1950. 194; A. Pilc, S. Domanusowa. ibid. 1952. 256: A Pilc, L. Rybacki, ibid, 1952, 256; E. Treszczanowicz. A. Pilc i in. ibid. 1955. 33; J. Kubica. L. Rybacki, Z. Leszczyński, A. Pilc. ibid, 1962, 41. 458: Z. Leszczyński. S. Kurowski.I. Zaborowska, A. Pilc, ibid, 1965, 44, 202: Z. Leszczyński J. Kubica. A. Pilc, W. Bacia. ibid, 1967,46, 210.
4. A. Pilc, Z. Leszczyński. Przem. Chem. 1963. 42. 693.
5. A. Pilc, A. Ostrzycki. Bezpieczeństwo i Higiena Pracy 1950, 4, 4; A. Pilc, ibid.1951, 5, 14: A. Pilc, O. Kirkor. ibid, 1952. 6, 220.
6. A. Pilc, Chemia i Technika, tom V, PWT, Warszawa 1950, s. 742-784.
7. A. Pilc, (I) Przem. Chem. 1955. 20; (II) ibid, 1955, 357; (III) ibid, 1955, 350; (IV) ibid, 1956, 433: (V) ibid. 1957, 591; (VI) ibid, 1958, 37; (VII) ibid, 1960, 39. 177; z M. Przetakiewiczem (VIII) ibid, 1960. 39, 452; z J. Strzeleckim (IX) ibid, 1962,41, 243 : z S. Kurowskim (X) ibid, 1962, 41, 324; (XI) ibid, 1966, 45, 509, 544.
8. A. Pilc, J. Strzelecki, Przem. Chem. 1968, 47, 151; z J. Kubicą, H. Dobrowolskim, W. Weigtem, ibid, 1968. 47, 218, 299; z H. Czyżewską, ibid, 1968, 47, 421; z H. Czyżewską. I. Zaborowską, S. Kurowskim, ibid, 1968, 47, 550; z S.Kurowskim, ibid. 1968, 47, 696.
9. A. Pilc, M Zdanowski. Archiwum Procesów Spalania 1971, 2, 65; z I. Zaborowską, H. Czyżewską, B. Nisenholc, ibid, 1971, 2, 329; L. Starski, I. Zaborowska, A.Pilc, ibid, 1974, 5. 91
10. A. Pilc, I. Zaborowska. Ochrona Przeciwpożarowa w Przemyśle Chemicznym, 1971, Nr 3, 1 ; z I. Zaborowską, L. Starskim, Z. Wieteską, ibid, 1972, Nr 2, 1.
11. A. Pilc, Przem. Chem. 1979, 58, 476, 527
strona 3
80/3 (2001) przemysł chemiczny
 

WSPOMNIENIE POŚMIERTNE

Aleksander Pilc 1900-1983
 
16 Lipca 1983 roku zmarł Aleksander Pilc wybitny technolog organik i ceniony specjalista z zakresu bezpieczeństwa technicznego, który ponad 50 lat służył swą wiedzą i doświadczeniem polskiemu przemysłowi chemicznemu.
Aleksander Pilc urodził się 20 stycznia 1900 r. w Częstochowie, gdzie w roku 1919. ukończył gimnazjum. W 1920 r. rozpoczął studia w Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej. Studia te ukończył w roku 1925 pracą dyplomową z dziedziny syntezy chemicznej i fizykochemii, wykonaną pod kierunkiem prof. Wojciecha Swiętosławskiego. Oryginalność rozwiązania i uzdolnienia dyplomanta zwróciły nań uwagę profesora. Inżynier Aleksander Pilc zostaje asystentem w Zakładzie Chemii Fizycznej Politechniki Warszawskiej na lata 1925-1927. W okresie tym kończy też podchorążówkę, a nieco póĽniej uzyskuje stopień oficerski.
Z początkiem roku 1928 Aleksander Pilc przechodzi do pracy w przemyśle. Jako młody inżynier obejmuje stanowisko kierownika laboratorium badawczego, a następnie kierownika działu pieców elektrycznych w Zakładach Chemicznych „Azot" w Jaworznie. Doprowadza do uruchomienia produkcji cyjanku sodowego, a także ulepsza pracę pieców elektrycznych, dając się poznać jako utalentowany technolog i dobry praktyk.
W roku 1930 inż. Aleksander Pilc zostaje zastępcą kierownika oddziału, a wkrótce potem kierownikiem laboratorium badawczego i ruchowego w Wytwórni Węgla Aktywnego w Skarżysku-Kamiennej. Pracuje tam niemal do wybuchu II wojny światowej realizując ulepszenia techniczne i doprowadzając do uruchomienia kilku nowych produkcji: wysokoprocentowego tlenku węgla, fosgenu, chlorku etylu (metodą ciągłą), bezwodnika octowego, etyloaniliny (ciągłą metodą ciśnieniową), dwuetylodwufenylomocznika, węgli aktywnych i odbarwiających z odpadów produkcyjnych. Tuż przed wybuchem wojny inż. Aleksander Pilc obejmuje stanowisko kierownika laboratorium badawczego w Zakładach Chemicznych „Grodzisk".
Po wkroczeniu okupanta zostaje aresztowany i osadzony jako zakładnik. Po zwolnieniu z więzienia dalsze lata okupacji aż do wybuchu powstania warszawskiego spędza na stanowisku, kierownika laboratorium badawczego w małej wytworni Wu-Be w Warszawie. Wywieziony po powstaniu do obozu pracy w Rostocku wraca w czerwcu 1945 r. do Warszawy i obejmuje odpowiedzialne stanowisko kierownika Działu Planowania i Organizacji w nowo powstałym Centralnym Zarządzie Przemysłu Chemicznego.
Praca badawcza pociąga Go jednak zawsze, toteż już w roku następnym jest kierownikiem zakładu w odbudowującym się Instytucie Przemysłu Chemicznego i z nim wiąże swą działalność na następne 30 lat, dzieląc kolejne zmiany jakim ulegała ta placówka badawcza, dzisiejszy Instytut Chemii Przemysłowej.
Na okres ten przypada rozkwit działalności badawczej i wdrożeniowej Aleksandra Pilca, praca porywała Go, a Jego zapał udzielał się współpracownikom. W latach 1946-1965 jest Aleksander PilC inicjatorem i kierownikiem prac badawczych, projektowych i ruchowych ponad 20 wprowadzonych do praktyki procesów technologicznych, takich jak syntezy: chlorku etylu, chlorku etylenu, etylenu z etanolu, nowa synteza bezwodnika octowego, etyloaniliny, eteru dwufenylowego, melaminy w skali 4500 t/r., acetonu, etanoloamin, chlorków metylu i metylenu i innych. Wiele z tych procesów było rozwiązaniami technicznymi w pełni oryginalnymi, o zdolności patentowej; wiele z nich jest po dziś dzień wykorzystywanych w naszym przemyśle. Bogaty dorobek technologiczny i naukowy był podstawą do nadania inż. Aleksandrowi Pilcowi w roku 1954 tytułu profesora nadzwyczajnego.
Obok syntezy półproduktów i produktów organicznych drugą sferą zainteresowań, której coraz więcej czasu poświęcał było zagadnienie bezpieczeństwa technicznego w przemyśle chemicznym. Zainteresowania te wynikały z Jego bogatego doświadczenia technologicznego i wyczucia potrzeb przemysłu. Obecne trendy w świecie w zakresie zagadnień bezpieczeństwa ludzi zatrudnionych w przemyśle, szczególnie zaś w chemii, i ochrony środowiska naturalnego (bezpieczna organizacja procesów produkcyjnych) wskazują dobitnie na dalekowzroczność i trafność Profesora A. Pilca w doborze tematyki badawczej.
* * * * * * * * * *
Na polu bezpieczeństwa technicznego procesów technologicznych, osiągnął Profesor A. Pilc znaczące wyniki, które spotkały się również z uznaniem zagranicą. Opracowanie oryginalnych metodyk oznaczania parametrów wybuchowości, ustalenie zależności pomiędzy właściwościami fizykochemicznymi a parametrami wybuchowości, określenie przybliżonych zależności umożliwiających oszacowanie, z wystarczającą dokładnością dla celów technicznych, parametrów wybuchowości substancji bez żmudnych prac eksperymentalnych są Jego znaczącym osiągnięciem. Profesor Pile był cenionym ekspertem w dziedzinie bezpieczeństwa technicznego i w związku z tym brał udział w pracach większości komisji powypadkowych w przemyśle chemicznym, a także w innych działach gospodarki.
W instytucie Chemii Przemysłowej Profesor Pilc był stałym członkiem Rady Technicznej oraz wieloletnim aktywnym członkiem Rady Naukowej. Był wreszcie rzecznikiem ruchu wynalazczego i racjonalizatorskiego, cenionym działaczem na tym polu w stowarzyszeniach naukowotechnicznych. Jego wybitne osiągnięcia spotkały
się z wysoką oceną, czego wyrazem było odznaczenie Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi, dwukrotnie Srebrnym Krzyżem Zasługi, dwukrotne przyznanie nagrody Państwowej: indywidualnej II stopnia za działalność naukową oraz nagrody zespołowej III stopnia, a także wielu innych odznaczeń i wyróżnień.
Wraz ze śmiercią Profesora Aleksandra Pilca ubył z naszego grona jeden z najbardziej utalentowanych technologów chemików, który całe swe życie i pasję twórczą oddał służbie polskiej chemii. Jego praca pozostawiła trwały ślad; są nim procesy technologiczne i instalacje po dziś dzień służące gospodarce naszego kraju.
Był wreszcie Profesor Pilc człowiekiem o dużym uroku osobistym, chętnym do współpracy, gotowym zawsze służyć radą i pomocą młodszym kolegom; pozostawił i wychował wielu uczniów, którzy z powodzeniem kontynuują prace dla naszej chemii. Takim też — fanatykiem pracy pełnym temperamentu i energii — pozostanie na zawsze w naszej pamięci.
prof. dr inż. K. Zięborak
 
640   PRZEMYSŁ CHEMICZNY              62/11 (1983)